Terzarima,Terza-Rima,
Örüşük Uyak.
Üç dizelik bendlerle kurulu İtalyan nazım biçimi.
Dize kümelenişi ve kafiye düzeni şöyle olup örüşük kafiyedir. aba bcb cçc ded... Son bent genellikle tek dizeden meydana gelir. Bent sayısında herhangi bir sınırlama yoktur. Bent sayısı az olan terza-rimalarda son dizenin şiirin en güçlü ve etkili dizesi olmasına dikkat edilir.
İlkin İtalyan nazmında kullanılan bu biçim, daha sonra başka edebiyatlarda da kullanılmıştır. Dante'nin "İlahi Komedya"sının bu biçimle yazılmış olması, terza - rima'nın yaygınlık kazanmasını sağlamıştır.
Terza-rima, Türk edebiyatında ilkin Servet-i Fünun döneminde Tevfik Fikret'in, Şehrâyîn şiirinde 1899 yılında denenmiştir.
İkinci Meşrutiyetten (1908) sonra zaman zaman kullanılmışsa da, yaygınlık kazanmamıştır. En güzel örneklerini Ali Canip Yöntem vermiştir.
İnsanların çoğunun sadece bir kitap olarak baktığı İlahi Komedya, aslında görmeyi bilen gözler için içerisinde yoğun bilgiler barındırmaktadır.
İlahi Komedya, Dante' nin Cehennem, Araf ve Cennet'e yaptığı hayali bir seyahatin öyküsüdür ve burada sunduğu Evren Dizgesi tamamen Batlamyus Dizgesi' ne dayanmaktadır. Dante' ye göre, Yer Evren' in merkezindedir ve hareketsizdir. Yer' in etrafında sırasıyla, Ay, Merkür, Venüs, Güneş, Mars, Jüpiter ve Satürn küreleri bulunur. Satürn küresinden sonra, sabit yıldızlar küresi ve ondan sonra da ilk hareket ettirici küre gelir. Onuncu küre ise, En Yüksek Küre, yani Tanrının Evi' dir. Küreler, Meleklerin yardımı ile hareket eder. Dante, Aristoteles' in etkisi ile Ortakmerkezli Küreler Dizgesini benimsemiş, dışmerkezli kürelerin olmadığını savunmuştur.
Terzarima örnekleri;
İLAHİ KOMEDYA
Hayat yolu ortasında kendimi
Karanlık bir orman içinde buldum.
Anladım yolumu kaybettiğimi.
Karanlık bir orman içinde buldum.
Anladım yolumu kaybettiğimi.
Aklıma geldikçe hâlâ korktuğum
Bir yabani, haşin, büyük ormanı
Anlatırken bile ürperiyorum.
Bir yabani, haşin, büyük ormanı
Anlatırken bile ürperiyorum.
Ölümden daha korkunç buldum onu,
Ama başka iyi şeyler de vardı,
Söyleyim onların ne olduğunu.
Ama başka iyi şeyler de vardı,
Söyleyim onların ne olduğunu.
GİZ
Bu kadar uzak mıydı
Git git bitmiyor yol
Görünmüyor dağın ardı
Bu kadar uzak mıydı
Git git bitmiyor yol
Görünmüyor dağın ardı
Oysa bilmem kaç yıl
Bu yollardan yürünmüş
Şimdi sanki bir masal
Bu dilsiz dağ ve taş
Nerde saklar kuşları
Hangi gizle sarmaş dolaş
Bu yollardan yürünmüş
Şimdi sanki bir masal
Bu dilsiz dağ ve taş
Nerde saklar kuşları
Hangi gizle sarmaş dolaş
Anlamak zor susuşları.
Kaynak: Edebiyat Terimleri Sözlüğü
