Kargabüken, (Stryhnos nux-vomice).
Kargagözü,
Baykuşgözü,
Tohumları zehirli olan, Hindistan kökenli bir ağaç.
Bitişik taç yapraklı iki çeneklilerden, yaprakları karşılıklı, çiçekleri talkım durumunda olan, meyvesi zehirli bir ağaç.
Bu ağacın striknin elde edilen tohumu. Striknin ağacı (İng. Strychnine tree) ya da Nux vomica olarak da bilinen kargabükenin kabuğunda da brusin gibi başka zehirli bileşikler bulunur.
Kargabüken, Uzakdoğu ve Hindistan'da ayrıca Kuzey Avustralya' da kendi kendine yabanî olarak yetişmekte ve ilaç elde etmek üzere yetiştirilen 10 metre kadar yüksekliğinde sarımsı beyaz çiçekli, küçük portakal şeklinde meyveleri olan bir ağaçtır. Kargabükenin portakala benzeyen üzümsü meyvelerinin olgun tohumları kullanılır. Tohumlar tam olarak olgunlaştıktan sonra meyveler toplanarak güneşte kurutulur. Ardından her bir meyvenin etli kısmına gömülmüş en fazla 5 tane bulunan tohumlar meyveden çıkarılır ve bir müddet daha kurumaya bırakılmak suretiyle ilaç maddesi elde edilmiş olur. Kullanılacağı zaman toz haline getirilir.
Kargabüken tohumlarında albümin ve şahmi yağdan başka, striknin, brusin, vomisin isimli alkaloidler, igasur asidi, son olarak da loganin glikozidi vardır. En önemli etkisi yeterli dozlarda reflexleri arttırarak kasılmalara sebep olmasıdır. Son derece zehirli olduğundan çok dikkatli kullanılmalıdır. Beyine etki ile solunumu uyarır, kalbi yavaşlatır ve tansiyonu düşürür. Renk ayırma yeteneğini arttırır. Acı olması sebebiyle iştah açıcıdır. Ayrıca kuvvet verici ve afrodizyak yani cinsel istek ve gücü arttırıcı olduğu bilinmektedir.
Bu etkileri sebebiyle iştah açıcı, kilo aldırıcı olarak, alkolizm ve sebep olduğu bazı hastalıklara karşı ayrıca idrar kaçırma şikayetinde kullanılabilir. Yine sinirsel mide kramplarında ağrıya olan duyarlılığı azaltarak fayda sağlar. Söz konusu etkiler için günde 3 kez 3-5 miligram dozunda kullanılır. Ancak zehirli olduğundan kesinlikle hekim kontrolünde kullanılmalıdır. Striknin isimli çok zehirli maddesi sebebiyle bazı zararlı hayvanların yok edilmesi için yiyeceklerine karıştırılır. Zehirlenme belirtileri kusma ve kasılmalardır. İnsanda 75 mg. öldürücü miktardır. Karga, Fare ve sokak köpekleri vs. istenmeyen hayvanları bununla öldürürler!
Kaynak; Beşikçi Baharatları.
http://www.besikci.com/
